Aangeboden door
Rob Nieuwveld en René van de Kamp
Stichting Sonrisa Rijnmond
Veel mensen die deze pagina’s lezen vragen ons om iets over Rotterdam te vertellen. Onlangs kwam het verzoek om dat eens per wijk te doen.
Deze keer de geschiedenis van het gebied van Delfshaven tot Spangen inclusief Bospolder-Tussendijken. We weten dat veel mensen in Capelle in dit gebied hebben gewoond.
We beginnen met het ontstaan van Delfshaven.
Een belangrijk gebied in Rotterdam is Historisch Delfshaven. De naam verklapt het al een beetje, maar eigenlijk hoorde dit gebied oorspronkelijk bij de stad Delft. In 1795 werd het een aparte gemeente, maar in 1886 nam Rotterdam dit gebied bij zijn stad. Eerst nog even verder terug in de tijd.
Delfshaven ontstond in 1389 omdat Delft een verbinding met de Nieuwe Maas wilde. Delft wilde met deze eigen zeehaven concurreren met het eind 13e eeuw ontstane Rotterdam, met name in de laken- en bierexport. Daarom is de Delfshavense Schie gegraven, tussen Delft en de Nieuwe Maas, via Overschie, langs het huidige Spangen en Delfshaven.
De prent hieronder is mooi en leerzaam. Links onderaan is Overschie afgebeeld. Daar kwam de Schie vanuit Delft terecht. Vanaf daar ziet u links de ‘Rotterdamse’ Schie (gegraven in 1350, denk aan de Schieweg en Schiekade) met linksboven het kleine Rotterdam. In het midden van de prent voert de tak naar Delfshaven (rechtsboven). De derde (en oorspronkelijke) Schie is onderaan te zien en loopt rechts naar Schiedam. Herkent u dit beeld uit uw kennis van de Rotterdamse omgeving?
Die Schie kent u die verder gaat door de Coolhaven, maar oorspronkelijk liep het tot Delfshaven, zoals op deze tekening hieronder uit 1540.
Links op de prent hierboven die Schie die rechtsaf gaat naar Delfshaven.
U kent misschien de Lage Erfbrug, dat is dus ongeveer waar die Schie vroeger ophield en naar Delfshaven omboog.
Rechts ziet u de Nieuwe Maas.
Het water van die afsplitsing van de Schie moest door de Schieland Hoge Zeedijk heen – duidelijk te zien op die tekening – om in de Maas (rechts op de tekening) uit te komen. Er werd daartoe tegen het jaar 1400 een opening in de dijk gemaakt, die bij hoge waterstanden kon worden afgesloten middels een stevige sluis. De eerste sluis was daar waar zich nu Café De Oude Sluis bevindt. Zie hieronder het café met terras en daar ook de sluis, bekend als de Aelbrechtskolk. Waar links die fiets staat ziet u de sluis.
U kent vast dit deel van Delfshaven wel dus we geven u enkele mooie plaatsjes om te bekijken. Wat herinnert u zich van Delfshaven?
De foto hieronder dateert van 1927.
U kijkt op de foto hierboven op de Kolk, Aelbrechtskolk, en bij de brug vervolgens de Voorhaven die in 1389 is gegraven. Dit fungeerde dus als voorhaven voor de stad Delft. Er is ook een Achterhaven, daarover later meer.
Aelbrechtskolk, er is ook de Aelbrechtskade, wie was die Aelbrecht? Aelbrecht van Beieren, Graaf van Holland en Zeeland, is de man die in 1398 aan Delft het recht gaf om een eigen scheepvaartverbinding van Delft naar de Maas te graven, de Delfshavense Schie, in Rotterdam vaak gewoon De Schie genoemd. Langs Overschie, de oude Van Nelle fabriek, langs Spangen, de Spangensekade en de Aelbrechtskade met uiteindelijk Delfshaven.
Er vestigen zich vissers en handelslieden bij de sluis en er ontstaat vanaf 1400 buiten de zeedijk een kleine nederzetting. De eerste havens zijn Kolk (nu Aelbrechtskolk) en de Voorhaven).
De hervormde Oude- of Pelgrimvaderskerk ofwel Pilgrim Fathers Church in Delfshaven is gebouwd in 1417 en behoort hiermee tot de oudste gebouwen van Rotterdam. De kerk is internationaal bekend omdat op 1 augustus 1620 de Pilgrim Fathers uit Delfshaven vertrokken voor hun reis naar Amerika. Deze Pilgrims worden beschouwd als medegrondleggers van het huidige Amerika.
Bent u ooit in deze kerk geweest?
De belangrijkste bijzonderheden van de Oude Kerk zijn naast het orgel een 44 klokken tellend carillon, de rijk versierde preekstoel uit de 18de eeuw, het doophek, de glas-in-loodramen en de in oude stijl herstelde tuin.
De naam Oude of Pelgrimvaderskerk van Delfshaven, verwijst naar een groep Engelse gelovigen: de Pilgrim Fathers. Zij weken aan het begin van de 17e eeuw als geloofsvluchtelingen uit naar Nederland onder druk van de Engelse Koning. Na een verblijf in Amsterdam en Leiden besloten zij de overtocht te wagen naar de ‘Nieuwe Wereld’, in de hoop daar een nieuw vaderland te vinden. In de haven van Delfshaven bij de kerk scheepten zij zich in, om met de ‘Speedwell’ te beginnen aan hun avontuurlijke tocht.
In het Engelse Southampton voegden andere geloofsgenoten zich bij hen en maakten zij met het schip de ‘Mayflower’ de gevaarlijke overtocht naar Cape-Cod-Bay niet ver van het latere New York. Hoewel ze voedsel en zoet water aantroffen op Cape Cod, en zelfs contacten legden met plaatselijke bewoners, staken ze uiteindelijk de baai van Cod over, en vestigden wat de Plymouth Colony genoemd zou worden op het vasteland van Massachusetts Deze Pilgrims worden beschouwd als medegrondleggers van het huidige Amerika. Hun dankdienst voor de eerste oogst in hun nieuwe vaderland is in Amerika uitgegroeid tot de jaarlijkse Thanksgiving Day.
Het enige bekende portret van een Pilgrim: Edward Winslow, geschilderd in 1651
De belangrijkste gebruiker van de Oude of Pelgrimvaderskerk is nog steeds de Hervormde Gemeente Delfshaven.
Sindsdien konden de schepen vanuit Delft via de Delftse en Delfshavense Schie de Nieuwe Maas bereiken. Rondom de sluis ontstond het havenstadje ‘Delfshaven’. In het begin van de zestiende eeuw telde Delfshaven iets meer dan 100 huizen en 400 inwoners.
In 1577 is Piet Heyn geboren in Delfshaven. Later wordt hij bekend door de verovering van de zogenaamde Spaanse Zilvervloot in 1628.
De Piet Heynstraat heette toen Piet Heyn op 27 November 1577 tijdens de 80-jarige oorlog geboren werd nog Kerkhofsteeg naar het naastgelegen kerkhof, dat bij de Sint Antoniskapel behoorde. Sinds 1870 heet dit smalle straatje de Piet Heynstraat.
In 1795 roept Delfshaven zichzelf uit tot zelfstandige gemeente, onder protest van Delft. In 1825 krijgt Delfshaven stadsrechten en aan de Aelbrechtskolk wordt het raadhuis het gebouw dat u zult kennen als café en brouwerij De Pelgrim. Op de foto links van de kerk.
In 1824 begon de Delfshavense reder J.H. Henkes distilleerderij “De Ooyevaar” aan de Voorhaven. Herkent u de naam Henkes van de jenever?
Hieronder het gebouw van De Ooyevaar.
De distilleerderij werd gevestigd in een oude branderij, die tezamen met de ketels en andere installaties kort voor de oprichting was aangekocht. Voor het malen van de gerst, dat als grondstof voor het maken van jenever diende, maakten de distilleerders gebruik van de windmoutmolen “De Distilleerketel”, welke nog steeds in Historisch Delfshaven staat.
Aan de Havenstraat, met zicht op de Lage Erfbrug, is Café de Ooievaar met op de gevel de verwijzing naar de distilleerderij.
Tot zover het eerste deel over Delfshaven. U kunt door naar deel 2. We hopen dat u dit stukje geschiedenis leuk vond.