Aangeboden door
Rob Nieuwveld en René van de Kamp
Stichting Sonrisa Rijnmond
In deze aflevering hebben we het over vakanties. Hoe ging men vroeger met vakantie.
Wanneer u dat leest heeft u direct uw eigen herinnering en antwoord klaar. Dat zal in veel gevallen zijn “we gingen niet met vakantie, daar was geen geld voor” en ook “Ja ik ging al vanaf mijn jeugd met vakantie. We hebben voor dit artikel een aantal mensen naar hun ervaring gevraagd in de leeftijd ouder dan 70 jaar. Daaruit leren we dat het tot in de jaren ’50 heel verdeeld was en afhankelijk was van je sociale situatie en woonomgeving. Grote gezinnen met veel kinderen vonden soms een oplossing door per fiets gezamenlijk ergens heen te gaan en vaak was het een probleem om het te regelen, ging alleen moeder met kinderen weg of was er eenvoudig weg geen geld voor.
Vanaf de jaren ’60 ging het beter en gingen mensen uit de Rotterdamse omgeving naar Oostenrijk, Duitsland en Frankrijk, per auto. Weer laten kwam het vliegtuig en werden afstanden kleiner. Uw eventuele kinderen en kleinkinderen zijn misschien wel gewend aan Amerika, Nieuw-Zeeland, Australië of Azië. Dat is het verloop van de tijd en de gewoontes.
Hoe is het eigenlijk begonnen, dat vakantie hebben? Tot 1910 werkte men 6 dagen en was de 7e dag voor de kerk. Rond 1910 gaan de vakbewegingen vechten voor vrije dagen, maar pas in de jaren ’20 geven sommige werkgevers hun werknemers vrije dagen (nog wel onbetaald) en gaan gezinnen dagjes weg. In de jaren ‘30 is kamperen in opkomst en hebben die vakbonden campings en vakantiekampen. Kamperen is goedkoop, je laadt je spullen op de fiets en vertrekt naar een kampeerterrein.
Een camping in 1930.
Wie meer te besteden heeft verblijft in een hotel of boekt een volledig verzorgde reis. En er zijn vakantiekampen en jeugdherbergen. We hoorden leuke verhalen over het reizen langs die jeugdherbergen. Heeft u ook dergelijke herinneringen?
Een mooie jeugdherberg zoals er veel waren in dit soort schitterende gebouwen.
In 1932 steeg het aantal jeugdherbergen in Nederland tot 41. Overnachten voor gasten t/m 18 jaar kost 30 cent, voor gasten t/m 21 jaar 40 cent en voor gasten boven de 21 jaar 50 cent. Voor een broodmaaltijd wordt 30 cent gerekend en voor een warme maaltijd 50 cent. Het huren van een slaapzak kost 15 cent.
We vonden het volgende verhaal:
“Aan de Heereweg te Bakkum, omgeven door het duinrandbos van het Noordhollands Duinreservaat staat de vroegere jeugdherberg Koningsbosch. Vanwege de architectonische vormgeving is het gebouw geplaatst op de gemeentelijke monumentenlijst. Maar ook om een andere reden is het een bijzonder gebouw. Het is de eerste speciaal gebouwde jeugdherberg in opdracht van de Nederlandsche Jeugdherbergcentrale. Na vele jaren jeugdherberg Koningsbosch werd Stayokay Bakkum de nieuwe benaming. In 2012, het jaar waarin het gebouw tachtig jaar bestaat, is het einde van Stayokay Bakkum in zicht gekomen.”
Hier een foto van Koningsbosch.
Hoe waren de regels in een jeugdherberg? Daarover lazen we:
Enkele huisregels vermeld in de jeugdherberggids van 1929
Wanneer men ’s avonds moe en stoffig na een langen tocht in een Jeugdherberg aankomt, beginne men zich geheel te wasschen. Liefst neme men een douche. Het nemen van een voetbad is echter voor ieder verplicht. De ledikanten worden niet als bergplaats voor rugzakken en stoffige kleeding gebruikt. Deze wordt opgeborgen op daarvoor bestemde plaatsen. Ieder brenge zijn eigen lakens mee. Ieder heeft de plicht, waaraan hij zich nimmer mag onttrekken, om ervoor te zorgen, dat de slaapzalen vóór het vertrek den volgenden morgen wederom zijn schoongemaakt, de bedden opgemaakt en de keuken en waschgelegenheden in hun ouden toestand zijn teruggebracht. Alcoholgebruik en rooken zijn ten strengste verboden. Om 10 uur ’s avonds moet iedereen stil zijn om allen in de gelegenheid te stellen een goede nachtrust te genieten.”
Een dame die opgroeide rond Arnhem vertelde ons dat zij al tijdens haar middelbareschooltijd met vriendinnen per fiets met vakantie mocht. Ze fietsten door Brabant en België en deden verschillende jeugdherbergen aan. Een mooie ervaring en herinnering.
Bij elkaar in de jeugdherberg, in 1962.
In Rotterdam was de Rotterdamsche Vacantieschool, de RVS. Die waren in Gilze-Rijen, Hoek van Holland en Oostvoorne. Eerst één-daags, toen driedaags en laten een week. Het begon rond 1930. Als je familie 16 gulden voor twee weken konden besteden, in die tijd heel veel geld, kon je elke dag heen-en-weer naar Hoek van Holland. Konden de ouders het geld niet opbrengen, dan betaalde men een klein bedrag aan administratiekosten.
Hier een voorbeeld van zo’n vakantiekamp. Lange rijen banken en bij elkaar zitten.
In een verhaal uit 1932 lees ik dat er ene Alie van 9 jaar jong drie weken naar Hoek van Holland ging voor 15 gulden maar die kreeg dan wel elke dag een flesje melk met een rietje. ”Dat vond ik zo fijn, die melk met een rietje’. Dat kent u wel, ook van school. En ze gingen per stoomboot vanaf Rotterdam. Kijk eens hoe vol die is.
Overigens spraken we ook Capellenaren die nog steeds gruwelen van de gedachten aan die melk met een rietje. “Veel te lauw” vonden zij het. Hoe heeft u dat ervaren?
Ook na de Tweede Wereldoorlog ging het vakantievieren in kampen en op campings door. Naar de vakantiekampen in Gilze-Rijen ging je per bus. Maar liefst 50 bussen van Gebroeders Maat vertrokken onder politiebegeleiding vanaf het Haagseveer. Je sliep dan in grote tenten op strobalen. Zo’n herinnering blijft altijd bij je. Je ruikt dat stro nog steeds.
Naar Oostvoorne kon je met de RTM Kindertram, getrokken door een stoomloc die u wel kent. Spannend en leuk was dat om met honderden kinderen op reis te gaan per trein.
Bij het Brielse Meer werd Kruininger Gors als camping en vakantieoord populair bij Rotterdammers en is dat nog steeds. Net als Rockanje en Oostvoorne.
In de jaren ’50 en ’60 ging men vanuit de omgeving Rotterdam twee kanten op. Het strand of de Veluwe. Rotterdammers van Zuid gingen meestal naar de eilanden, anderen naar Hoek van Holland. De manieren van vervoer waren toen voor veel mensen nog lopen of fietsen. Een man geboren in 1942 vertelde me dat in zijn jeugd een treinkaartje voor Hoek van Holland op 2 gulden kwam. Dat was toen veel geld. Dus ging hij elke dag met de fiets heen en weer. Omgerekend met inflatie zou 2 gulden nu ongeveer 15 gulden of 7 euro zijn. De Beatles kregen voor hun optredens in 1961 met z’n vieren 5 Engelse pond te verdelen en zie dat voor het gemak maar als 5 gulden. Zo lag de waarde van het geld toen.
Zo zag station Hoek van Holland Haven eruit in 1959. Herkent u het?
Natuurlijk waren er ook luxere vakanties. Scheveningen was al vanaf de jaren ’30 populair. Bij het Kurhaus waren verschillende stranden. Een mevrouw die op de Bergsingel in Rotterdam woonde vertelde dat ze zelfs in de jaren ’50 met een taxi met aanhangwagen naar Scheveningen werden gebracht. Daar had de familie een huis gehuurd bij de haven. Altijd in de maand augustus waren ze daar. Moeder werkte dan voor de eigenaren van dat huis en tante ging met de kinderen naar het strand.
In de jaren ’60 gingen veel Rotterdammers met de Fiat of Renault naar de Veluwe om te kamperen. Anderen gingen op de fiets. Rond Ermelo en Barneveld waren veel campings. Eerst heel eenvoudig met je emmertje water halen om thee te zetten bij je tent. Of je ging bij een boer op zijn terrein. Lekker in de natuur, weg van de drukte en de haven.
Samenvattend voor dit eerste deel over vakanties, de sociale achtergrond, de grootte van gezinnen en de invloed van de Tweede Wereldoorlog speelde een grote rol bij de mogelijkheden van vakantievieren. Ik sprak een tiental Capelse bewoners die uiteenlopende verhalen hebben. Toch komt het vaak neer op uit de jeugd van misschien ook veel Zonnebloem lezers ‘er was geen geld’. Dat is jammer maar u herkent dat vast wel. Vanaf eind jaren ‘60 ging het aantal vakantiegangers sterk omhoog en dat is ook toen het economisch beter ging. Het werd steeds normaler om in de zomervakantie weg te zijn. Nu gaan veel gezinnen ook nog in andere schoolvakanties even weg. Die verschillen zijn toch terug te voeren naar de financiële situatie in Nederland.
Deel 2 is er ook. Voor nu tot zover.
We hopen dat u het leuk vond en het herinneringen heeft opgeleverd.